Երևան, Հայաստան – 19 սեպտեմբերի, 2024թ — «Զովիգյան» հանրային գրասենյակը հրապարակել է բաց կոդով հետախուզական (OSINT) և գեոլոկացիոնզեկույցի երկրորդ մասը՝ Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) հայերի դեմ իրականացված ռազմական հարձակման մեկամյակին առթիվընդառաջ։ Զեկույցը, որը նպատակ ունիհանձնարարված էր ուսումնասիրել, թե արդյոք Ադրբեջանը շրջափակել է Արցախի բնիկ հայ բնակչությանը Լաչինի միջանցքի հատվածում, ցույց է տալիս, թե ինչպես է սկսվել «ոչ սովորականպայմանական» պատերազմը 2022 թվականի դեկտեմբերին՝ նախքան 2023 թվականի սեպտեմբերին սովորական«պայմանական» պատերազմի վերածվելը, ինչի հետևանքով էլ Ադրբեջանը հաջողությամբ յուրացրել է Արցախն ու հայերին վտարել իրենց պատմական հայրենիքից։

«Շրջափակումից մինչև պատերազմ. Լեռնային Ղարաբաղի հայերի էթնիկ զտում» վերնագրով OSINT ուսումնասիրությունը դիտարկում և հերքում է շրջափակման ընթացքում Ադրբեջանի կառավարության երեքհետևողական պնդումները.

• Պնդում 1. Չի եղել որևէ ճանապարհի փակում և որևէ շրջափակում:
• Պնդում 2. Ադրբեջանն իրավունք ուներ Հայաստանի հետ սահմանին անցակետ տեղադրելու։
• Պնդում 3. Շրջափակում չի եղել, քանի որ հնարավոր էր օգտագործվել այլընտրանքային ճանապարհներ:

«Դա կատարյալ շրջափակում էր», – ասել է գրասենյակի հիմնադիր, զեկույցի համահեղինակ Լին Զովիգյանը: «Ադրբեջանն օգտվեց աշխարհագրական և աշխարհաքաղաքական խոցելիություններից՝ թաքնվելով միջազգային վստահության քողի տակ, և պատմական Արցախի հայ բնակչության նկատմամբ հաջողությամբ իրականացրեց էթնիկ զտում՝ առանց որևէ հետևանքների»,- հավելել է նա։

Արցախի ժողովուրդը հարկադրված լքել է հայրենիքը, տունն ու զրկվել ապրուստի միջոցներից։ Այս զեկույցը ակնհայտորեն ցույց է տալիս արցախահայության դեմ Ադրբեջանի ցեղասպանական ռազմավարությունը։

- Գեղամ Ստեփանյան — Մարդու իրավունքների պաշտպան (օմբուդսմեն), Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն

»

«Արցախի ժողովուրդը հարկադրված լքել է հայրենիքը, տունն ու զրկվել ապրուստի միջոցներից։ Այս զեկույցը ակնհայտորեն ցույց է տալիս արցախահայության դեմ Ադրբեջանի ցեղասպանական ռազմավարությունը։

Ուսումնասիրելով առաջին պնդումը՝ զեկույցը ցույց է տալիս, թե ինչպես են Լաչինի միջանցքի հատվածում այսպես կոչված «բնապահպանները» բողոքի ակցիայի քողի տակ ստեղծել թե՛ ֆիզիկականարգելք խոչընդոտ, թե՛ թշնամական մթնոլորտ՝ արգելելով սննդի, դեղորայքի և առաջին անհրաժեշտության այլ ապրանքների անվտանգ և ազատ տեղաշարժը՝ այդպիսով առաջացնելով ամբողջ բնակչության համար հումանիտար աղետ: Գեոլոկացիոն ուսումնասիրությունը հաստատել է, որ անմիջական հարևանությամբ հանքեր չկան, և որ տարածաշրջանում հայերի կողմից ենթադրյալ հանքարդյունաբերական գործունեության դեմ ուղղված բողոքի ակցիաներն անբացատրելի և անհիմն են եղել:

Երկրորդ պնդման ուսումնասիրման արդյունքում պարզվել է, թե ինչպես է միջազգային հանրության ճնշումը ստիպել Ադրբեջանին այսպես կոչված ցուցարարներին փոխարինել պաշտոնական անցակետով՝ ավելիշատ ռազմականացնելով և ինստիտուցիոնալացնելով Լեռնային Ղարաբաղի համապարփակ շրջափակումը։ Միջազգային հանրության ոչ բավարար ջանքերը՝ Ադրբեջանի կողմից շրջափակումը դադարեցնելու և նրա ինքնիշխան իրավունքների և տարածքային ամբողջականության մանիպուլյացիաները դադարեց նելու ուղղությամբ, հանգեցրել են այն բանիննրան, որ անցակետը փաստացիորեն արգելափակել է ոչ միայն բնակիչների ևբեռների տեղաշարժը, այլև մարդասիրական կազմակերպությունների, մասնավորապես՝ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի տեղաշարժը:

Երրորդ պնդման ուսումնասիրությունը օգնել է հաստատելու, որ Լաչինի միջանցքից բացի՝ Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև գոյություն չուների ցամաքային որևէ կենսունակ այլընտրանքային ճանապարհ:

Զեկույցը եզրակացրել է, որ Ադրբեջանը կարողացել է խառնաշփոթ հռետորաբանության միջոցով մանիպուլացնել և ձեռք բերել միջազգային հանրության վստահությունը և այդ ամենն արել է առանց որևէ բանակցային խաղաքարտ զիջելու կամ իր դիրքերից հետ կանգնելու անհրաժեշտության:

»

«

Ապօրինի շրջափակման սկզբից ի վեր՝ արդեն գրեթե երկու տարի, այս վստահելիությունը մնում է անձեռնմխելի և ամրապնդվում է Ադրբեջանի հետագա հանցագործություններով՝ Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումների կանխամտածված չկատարմամբ և մեր ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանական ագրեսիայով և բռնի տեղահանմամբ: Ցավոք, ցեղասպանության մեղավորները մնացել են անպատիժ և նույնիսկ խրախուսվել են միջազգային հանրության կողմից՝ շահելով COP29-ը հյուրընկալելու հայտը։

- Արտակ Բեգլարյան — Հիմնադիր «Արցախ» միության Հիմնադիր, ԼՂՀ նախկին պետնախարար ԼՂՀ, և նախկին Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան (օմբուդսմեն),

«Ապօրինի շրջափակման սկզբից ի վեր՝ արդեն գրեթե երկու տարի, այս վստահելիությունը մնում է անձեռնմխելի և ամրապնդվում է Ադրբեջանի հետագա հանցագործություններով՝ Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումների կանխամտածված չկատարմամբ և մեր ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանական ագրեսիայով և բռնի տեղահանմամբ: Ցավոք, ցեղասպանության մեղավորները մնացել են անպատիժ և նույնիսկ խրախուսվել են միջազգային հանրության կողմից՝ շահելով COP29-ը հյուրընկալելու հայտը»,- ընդգծել է «Արցախ» միության հիմնադիր, ԼՂՀ նախկին պետնախարար և նախկին ՄԻՊ Արտակ Բեգլարյանը։

Ադրբեջանը բնապահպանական թեմաներպատճառներ և հարթակներ շահագործելուզինելու պատմություն ունի և նոյեմբերին կհյուրընկալի COP29-ը:

Սեպտեմբերի 30-ին տեղի կունենա փորձագիտականհավաք ​​խումբ, որը դիվանագետների, վերլուծաբանների և լրագրողների հետ կներկայացնի այս զեկույցում ներկայացված OSINT-ի հիմնական բացահայտումները:

Միջազգային իրավապաշտպան Շեյլա Փայլան էլ նկատել է, որ «Բարձր որակի ապացույցներն էական նշանակություն ունեն միջազգային հանցագործությունների դեպքում արդարության և պատասխանատվության հասնելու համար: Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ Ադրբեջանի հանցագործություններն առայժմ անպատիժ են մնում, սակայն արժանահավատ և վստահելի ապացույցների հավաքումն ու պահպանումը երաշխիք են, որ մեղավորները ցանկացած պահի կարող են պատասխանատվության ենթարկվել, և այդ ժամանակը, անկասկած, գալու է», - վստահություն է հայտնել իրավապաշտպանը։

Զեկույցի այս մասը հասանելի է նաև արաբերեն, քանի որ հոկտեմբերի 7-ին լրանում է Գազայում ընթացողպատերազմի մեկ տարին։

«

Բարձր որակի ապացույցներն էական նշանակություն ունեն միջազգային հանցագործությունների դեպքում արդարության և պատասխանատվության հասնելու համար: Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ Ադրբեջանի հանցագործություններն առայժմ անպատիժ են մնում, սակայն արժանահավատ և վստահելի ապացույցների հավաքումն ու պահպանումը երաշխիք են, որ մեղավորները ցանկացած պահի կարող են պատասխանատվության ենթարկվել, և այդ ժամանակը, անկասկած, գալու է։

- Շեյլա Փայլան — Միջազգային իրավապաշտպան ու Փաստաբան

»

«Իսրայելն էլ, ինչպես Ադրբեջանը, նույն հաջողությամբ այսօր Գազայում էկիրառում է համանման ռազմավարություն՝ պաղեստինցի ժողովրդի դեմ»,- նկատել է Զովիգյանը։

Իսրայելն ու Ադրբեջանը արդեն տասնամյակներ շարունակ վարում են ռազմական և առևտրային սերտբարեկամություն՝ հիմնված նավթի, ռազմական տեխնոլոգիաների և հետախուզության փոխանակման վրա: «Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման և Ադրբեջանի կողմից դրա գրավման հաջողությունն Իսրայելին սովորեցրեց, որ ինքը նույնպես կարող է ահաբեկել, սովամահ անել և վտարել մի ամբողջ բնակչության՝հեշտորեն և առանց հետևանքների: Ահա թե ինչ է լինում, երբ իշխանություն ունեցող մեղավորներն ուհանցագործները պատասխանատվության չեն ենթարկվում»,-նշել է Զովիգյանը: